تخریج روایات قصه سمره بن جندب جهت استنباط قاعده لا ضرر

توضیح

داستان سمره بن جندب یکی از مشهورترین مستندات قاعده لاضرر است. در متن چهار روایت مربوط به این داستان نسبت به جمله «لاضرر و لاضرار» و قید «علی مومن» اختلافاتی مشاهده می‌­شود که تخریج آن‌ها، جهت استنباط قاعده لاضرر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هرچند طبق نظر مشهور فقها، سند هیچ یک از روایات داستان سمره صحیح نیست، اما در این مقاله تلاش شده است در گام نخست، صحت صدور روایات وارده اثبات شود و در گام بعد تخریج صحیحی از آن ارائه گردد. این تحقیق نشان می‌دهد وجود جمله «لاضرر و لاضرار» در متن حدیث مورد اطمینان است. اما بودن یا نبودنِ قید «علی مومن» در برداشت از روایات داستان سمره موثر است به گونه‌ای که وجود «علی مومن» با نهی اضرار به غیر سازگار است که جنبه کیفری به قاعده می‌دهد ولی نبود «علی مومن» با نفی تشریع حکم ضرری متناسب است که جنبه مدنی و حقوقی به دنبال دارد. نظر مختار آن است که تعارض مذکور یک تعارض بدوی است و جمع عرفی دارد. اما چنانچه تعارض مستقر فرض شود، تقدیم جانب زیادت به دلیل اصل عدم زیادت مورد قبول نیست و در این حالت بایستی مرجحات جانب نقیصه اخذ شود.
واژه‌های کلیدی: تخریج، سمره بن جندب، لاضرر، قید علی مومن، اصل عدم زیادت