بررسی مبانی فقهی استثنائات نگاه به نامحرم از دیدگاه متأخرین

توضیح

از نظر فقه اسلامی نگاه کردن به نامحرم، حرام است. اما از این حرمت نظر استثنائاتی بیان‌شده که این استثنائات در بین فقها اختلافی بوده که برخی از آن استثنائات عبارت‌اند: 1 ـ نگاه به وجه و کفین اجنبیه که متأخرین در این مورد قائل به این هستند. نگاه به وجه و کفین در صورتی جایز است که بدون تلذذ و ریبه باشد، اگرچه احوط را در ترک نظر به وجه کفین می‌دانند. 2 ـ نگاه کردن مرد به زنی که قصد ازدواج با او را دارد. برخی از علماء فقط نگاه به خصوص وجه و کفین را جایز می‌دانند و برخی از فقها نگاه کردن به همه‌ی بدن اجنبیه به جز شرمگاه را جایز می‌دانند. البته این جواز نگاه به زن در مقام خواستگاری را فقها مشروط به شرایطی می‌دانند. 3 ـ نگاه کردن به زنان مسن و پیر که امیدی به ترویجشان نیست. در اینجا بین علماء اعلام و بزرگان بحث و اختلاف وجود دارد که به برخی علمای جواز ابداء و نظر به ما عدای عورت نسبت داده‌شده و برخی از علماء فقط نگاه به مواضعی مانند مو، گردن، مقداری از سینه که خمار می‌پوشاند و آنچه چادر می‌پوشاند مانند ذراع می‌باشد. 4 ـ نگاه کردن به اجنبیه در مقام شهادت خواه در مقام اداء شهادت و چه در مقام تحمل شهادت. اما بحث مهمی که در اینجا مطرح است این است که آیا شهادت رجال نامحرم حاجت است یا ضرورت. یعنی حاجت و نیاز است که شهادت رجال نامحرم را جایز می‌کند. با اینکه ضرورت اقتضاء می‌کند که رجال نامحرم در مقام شهادت این امور قرار بگیرند، در اینجا برخی از فقها تعبیر دعا الضروره استفاده کردند و برخی دیگر از فقها تعبیر الحاجه را به کار برده‌اند. 5 ـ نگاه کردن به اجنبیه در مقام معالجه و طبابت که البته در اینجا برخی فقها قائل به این می‌باشند که در صورت نبود پزشک ممائل، می‌توان به غیر ممائل رجوع کرد و برخی از فقها همانند آیت‌الله سیستانی ارفقیت را شرط می‌دانند. 6 ـ نگاه به زنان کفار و اهل کتاب و اهل ذمه که علماء اعلام نگاه کردن به زنان اهل ذمه بلکه مطلق کفار با نبود تلذذ و ریبه جایز می‌دانند. 7 ـ حکم نگاه به زنان بادیه‌نشین «روستایی» کم حجاب و زنان بی بند و بار: بحث مهمی که در اینجا مطرح می‌شود این هست که نگریستن به زنان بادیه‌نشین و روستایی بدون قصد تلذذ جایز است یا خیر؟ و یا اینکه حکم مزبور را به آن دسته از زنان شهرنشین که به لحاظ پوشش، وضعیتی مشابه با زنان بیابان‌نشین و یا بدتر از آن دارند می‌توان تعمیم داد یا خیر؟ با دقت در کلام فقهای معاصر همچون حضرت آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله خوئی قائل به جواز نظر به زنان بی بند و بار می‌باشند؛ البته مشروط به اینکه با قصد لذت نباشد.
واژه‌های کلیدی: نظر، مستثنیات، زن، بیگانه، وجه و کفین